روابط درون خانواده

الف)وظايف برادرها و خواهرها نسبت به همديگر

بدون شک نحوه ي رابطه ي پدرومادر و نقش و رسالت و منزلت هر يک در کانون خانواده، تأثير قابل توجهي در پديد آوردن نگرش هاي مختلف در اذهان برادرها و خواهرها نسبت به يکديگر مي تواند داشته باشد.آن گاه که پدر خانواده، همسر خود را مورد تأييد و تکريم قرار دهد و شخصيت او را ارزشمند مي دارد، و همسر محبوب خود را انيس و همدل و همراز خويش مي داند، و مادر نيز شوهر خود را زيبنده ترين و آراسته ترين لباس خويش دانسته، از هيچ کوششي براي تکريم شخصيت وي و ابراز محبت دريغ نمي کند، فرزندان خانواده، يعني «برادران و خواهران»نيز به نيکي مي آموزند که چگونه بايد در تأييد و تکريم شخصيت يکديگر و به دور از حسادت ها و خودمداري ها بکوشند.
بايد توجه داشت که رابطه «خواهرها و برادرها»فقط با تصوير کشيدن زيباترين رابطه ها در هاله اي از مهر و محبت و پرتوي از صفا و يکرنگي مقدور است و بس.
معنا و مفهوم «دوستي و محبت»را مي توان در پيوندهاي عاطفي ميان خواهرها و برادرها جستجو کرد و اگر در مواردي متأسفانه مشاهده مي کنيم که ميان برخي از خواهرها و برادرها و دوستي و الفتي وجود ندارد و در دنيايي از نگراني ها و گله ها، قهرها و گريزها و جدال ها و ستيزهاي به سر مي برند، بدون ترديد علت آن را مي توان در ضعف و کاستي خود آن ها و والدينشان بررسي نمود.
خواهرها و برادرهاي صميمي و مشفق، مونس و همدل، همفکر و همراه، هوشمند و خلاق، پويا و تلاشگر نه تنها مي توانند با تبادل نظر و همفکري، مشاوران امين و صديق والدين خود باشند، بلکه با افکار متعالي و خلاق خويش که برخاسته از آرامش روان و هوشمندي آنان است مي توانند براي نزديکان، خويشان و آشنايان خود الگوي نيکوي تفاهم و همدلي و مشاوران ارزشمند خانوادگي باشند.
آن گاه که رابطه ي خواهرها و برادرها در بستري از صميمت و عطوفت، منطق و استواري، کمال انديشي، زيبابيني و زيبادوستي، کرامت و بزرگ منشي، بلندنظري و سخاوت، مروت و از خود گذشتگي، تواضع و ايثار و صلابت شخصيت برقرار گردد، رفتار فردي و خانوادگي ايشان حمايتگر نظام خانواده و گرمابخش زندگي مستقل يکديگر شده، همه بستگان و خويشان از گرمي و صميميت آن ها بهره مند مي شوند و شخصيت برتر و متعالي ايشان مي تواند شايسته ترين الگوهاي رفتار فردي و اجتماعي براي ساير اقوام و آشنايان باشد.
بنابراين، روايت همدلي و همراهي، همگامي و ايثار برادري به نام «حسين (ع)»حماسه آفرين عاشورا و منجي مکتب اسلام و خواهري به نام «زينب (ع)»قافله سالار کاروان کربلا، پيام آور شهيدان و پاسدار حريم ارزشها، حکايتگر زيباترين رابطه و پايدارترين پيوند عاطفي و آرمان گرايي و کمال انديشي «خواهر و برادر»دو رهرو طريق حق و دو الگوي برتر براي همه ي عصرها و همه ي نسلهاست.چرا که نام حسين (ع) در صفحات تاريخ اسلام، بدون نام خواهرش زينب (ع)غريب مي ماند. اين دو بزرگوار، زيباترين رابطه ي دوستي را بين «خواهر و برادر»خلق کردند.

ب)وظايف عروس ها و مادرشوهرها نسبت به يکديگر:

در رابطه با وظايف عروس خانم ها و مادر شوهرها، محور بحث حول وجود پسر(آقا داماد)مي چرخد.دامادي که براي عروس خانم شوهر و شريک زندگي و براي مادر عزيزش پاره ي تن و مونس جان مي باشد.

آرزوهاي هر مادر (مادرشوهر)

بايد توجه داشت که هر مادري فرزند خويش را با همه ي وجود دوست دارد و او را جگرگوشه ي خود مي داند، مادر، پسر را همواره براي خود مي خواهد و هم چنان که ايثارگرانه همه ي مهر و محبت خويش را نثار راه رشد و کمال و سعادت فرزند مي نمايد، خود نيز به مهر و محبت او در هر شرايطي نياز دارد و اين نياز به هنگام جدايي و تنهايي، ايام پريشاني و بيماري و به ويژه در دوران پيري و حمايت خواهي، بيش از پيش خودنمايي مي کند.در واقع مادر در همه ي
اوقات، در هر حال و شرايطي و در هر وضع و موقعيتي، در غم و شادي، در خلوت و جمع، در قوت و ضعف، در روز و شب و...، به سلامت و موفقيت فرزند مي انديشد و با مهر و محبت و تواضع و تکريم پسر نسبت به مادر، او نشاط تازه اي مي يابد و اين نشاط و سرزندگي و احساس رضامندي و خود ارزشمندي، مايه ي حيات سبز و پربرکت وجود مادر است.
هر مادري به يقين دوست دارد که آرزوي ديرينه اش تحقق يابد و پسر عزيزش جامه ي دامادي به تن کرده، در کنار عروس دلخواهش زندگي مستقلي را تشکيل دهد و آن را اداره نمايد.اما دلواپس چگونگي ارتباط و پيوند مستمر عاطفي پسر با او و نيز نحوه ي رابطه ي تازه عروس با دست پرورده اش، يعني آقا داماد است.هر اندازه ميزان وابستگي عاطفي مادر با پسر بيشتر باشد، اين نگراني و دل مشغولي با شدت فراوانتري در فکر و انديشه و کلام ورفتار مادر جلوه گر خواهد بود.

آرزوي هر دختر (عروس خانم)

عروس خانم با دنيايي از آرزوها، آرمانها، رؤياها و انديشه ها و کوله باري از سفارش ها و توصيه هاي خانواده ي خود، به ويژه مادر و مادربزرگ پاي به زندگي جديد گذارده است، مي خواهد با همسر همدل و همراهش حيات پربرکت و پرتلاشي را آغاز نمايد.
عروس خانم جوان مانند همه ي جوان ها، با ذهني فعال و پويا و انديشه اي خالق، اعتماد به نفس و استقلال رأي، بصيرت و مسؤوليت پذيري و با نگاهي دلچسب و خوشايند به زندگي و با اميد به آينده اي پرنشاط و پربرکت و اداره ي يک زندگي شاد و فعال، مي خواهد به دور از دخالت هاي اين و آن و وسوسه هاي اغيار، باگرمي و صميميت و شور و مشورت با همسر، برنامه و مسير زندگي مشترک را پي بريزد و همه ي مهرباني ها و عطوفت ها را بر فضاي خانه حاکم کند، و در اين طريق همه ي موفقيت خود را در جلب همگامي، همراهي و يکدلي همسر خود مي داند.
عروس خان، سعادت و خوشبختي و آرامش زندگي مشترک را در گرو بذل محبت و تعلّق خاطر زوجين مي داند.او همه ي توجه و محبت، فکر و انديشه و جاذبه ي همسر را براي خود مي خواهد و دوست دارد در خانه ي دل همسرش جاودانه جاي بگيرد.
عروس خانم دوست دارد و سخت مشتاق است که فکر و روان همسر را در اختيار داشته باشد و با نظر و مشورت او کانون خانواده را بيارايد و برنامه ي زندگي مشترک را تنظيم و اجرا نمايد.
آقا داماد در نزد عروس خانم، همسري است همراه، رفيقي است شفيق، دوستي است صميمي و همدلي است همراز و او به حق، همسر را تن پوش خود مي داند و خويش را تن پوش همسر همان گونه که خداوند متعال مي فرمايند:
... هنّ لباسٌ لکم و أنتم لباسٌ لهنّ... (1)
«... آن ها لباس شما هستند و شما لباس آن ها، (هر دو زينت و سبب حفظ يکديگر)...»
بنابراين عروس خانم مايل نيست که کس ديگري جز او به شوهرش چيزي بگويد، از او چيزي بخواهد و يا فکر و انديشه ي او را حتي براي زمان کوتاهي به دور از چشم همسر در اختيار داشته باشد ولو که اين فرد «مادرِ عزيزِ شوهرش»باشد.

علت سردي در روابط بعضي از عروس خانم ها و مادرشوهرها

دخالت مستمر بعضي از مادرشوهرها در برنامه هاي زندگي زوج هاي جوان، احضار پي در پي پسر (آقا داماد)و ارائه ي توصيه هاي ويژه و نسخه هاي خاص، در اختيار گرفتن بخش قابل توجهي از اوقات او و قرار دادن وي در موقعيت دوگانگي احساس و تعارض رواني و بعضاً بدخلقي ها، سردي ها و ستيزهاي ناشي از آن، زمينه ي بدبيني و پيش فرض هاي نادرستي را در اذهان عروس خانم ها ايجاد مي کند.
واقع امر اين است که اغلب اين پيش فرض ها و بدبيني ها و گاه، واکنش هاي منفي در رفتارهاي ناخوشايند درخانواده ي عروس و داماد به طور اعم و بين عروس خانم ها و مادرشوهرها به طور خاص زماني پديدار مي گردد که طرفين به دور از آينده نگري و عاري از بصيرت لازم، خواسته و ناخواسته گرفتار افکار خود مدارانه و غرق در خودبيني ها، خودخواهي ها، وابستگي هاي نامعقول عاطفي و کشش هاي فزاينده ي رواني مي شوند به رضامندي هاي شخصي و تأمين خواسته هاي خود انديشيده، طرف مقابل را در موقعيت تضاد خواستها، دوگانگي و تعارض ها قرار مي دهند.
بنابراين، ريشه ي نگرش هاي منفي نسبت به نزديکان و خويشان نسبي و سببي و تبلورهاي ناخوشانيد، در خود پرستي ها، خودخواهي ها، ضعف شخصيت، تعصبات غيرمعقول و محدوديت هاي فکري، بدآموزي ها و بي بهره بودن از شيوه هاي مطلوب تربيتي و روش هاي متعالي و برقراري و تداوم ارتباط مؤثر، مفيد، متقابل، پويا و رضايت بخش با ديگران و نزديکان است.

نتيجه ي دخالت هاي مستمر و بي جا در زندگي زوج هاي جوان

از جمله حاصل بذرهاي ناميمون توسعه ي نگرش هاي ناخوشايند و منفي و دخالت هاي مستمر و بي جا در زندگي زوج هاي جوان به طور اجمال عبارتند از:
حسادت، بخل ورزي، خودنمايي، خودکامگي، بدزباني، غيبت، تهمت، کينه توزي، لجبازي، پرخاشگري، افسردگي، گوشه گيري، يأس، نااميدي، بدبيني، اعتياد، ارتباط هاي نامشروع، فرار، طلاق، جدايي، قتل...و متلاشي شدن کانون گرم خانواده.

وظايف مادرشوهرهاي صالح و مهربان نسبت به عروس خانم ها

1-مادرشوهر موفق و توانا همواره با پندار و رفتار عاقلانه و مخلصانه و فداکارانه ي خويش زمينه ي دوستي، مودّت و محبت ميان پسر خود و عروس خانم را بيشتر مي کند و با محبتي که به عروسش ابراز مي نمايد کانون وجود او را سرشار از آرامش مي سازد تا توان آرامشگري او نيز افزون تر گردد.
2-عروس خانم براي مادرشوهر مهربان و فهيم همچون دختري عزيز و دوست داشتني است.مادرشوهرهاي وارسته و دورانديش، همسر پسرشان را فرزندي دلبند مي پندارند و آرامش و راحتي او را آرزوي قلبي خود مي دانند وخداي ناکرده او را به عنوان رقيب کشمکش هاي عاطفي و خواسته هاي رواني خود نمي بينند.
3-مادرشوهرهاي دورانديش و با بصيرت نيک مي دانند که آرامش واقعي خانواده ها و زوج هاي جوان و راحتي خيال و سلامت پسرشان در گرو نشاط درون، نگرش مثبت و انگيزه ي غني حياتي عروسشان استوار است.از اين رو حمايت هاي فکري و عاطفي عروس خانم و احترام عملي به استقلال فکري و سليقه هاي شخصي ايشان، برنامه ي اصلي مادرشوهرها در تنظيم روابط و تعامل با عروس عزيزشان خواهد بود.
4-مادرشوهرهاي کريم و با صلابت به درستي مي دانند که محبت به معناي گذشت، ايثار، صبوري و احسان، جان مايه ي حيات پربرکت، آرامش روان و نشاط و سرزندگي است.
5-مادرشوهرهاي صالح، متعهد و آينده نگر به نيکي واقفند و باور دارند که شايسته آن است که به جاي زبان انتقاد، کلام گله آميز، رفتار دخالتگرانه و تحقيرآميز، از کلام تأييد و تشويق، سخن محبت آميز، رفتار حمايتي و هدايتي همراه با تکريم شخصيت زوج هاي جوان بهره گرفت.
6-مادرشوهرهاي بلند انديش به خوبي مي دانند که بخشي از شخصيت عروس خانم جوانشان، در زندگي مشترک با پسرشان تکوين مي يابد.لذا سعي مي کند مستعدترين بستر را براي تکوين مطلوب شخصيت فردي و اجتماعي عروس و داماد فراهم آورند.
7-مادرشوهرهاي بصير و متعهّد همواره فرزندشان را به حمايت همه جانبه از همسر تشويق نموده و از ايشان مي خواهند که همسرشان را همراز خود دانسته و او را شريک واقعي زندگي دنيوي و همسفر اخروي بدانند.
8-مادرشوهرهاي مهربان و صبور، عروس خانم را صميمي ترين يار، با محبت ترين دوست و با وفاترين فرزند براي خود مي دانند و سعي مي کنند براي هميشه مادري مهربان، دلسوز و پرعطوفت براي عروس خانم هاي فهيم و قدرشناس خود باشند.

وظايف عروس خانم هاي فهيم و قدرشناس نسبت به مادرشوهرها

1-عروس خانم هاي جوان و فهيم به نيکي آگاهند که اغلب مادرشوهرها بر خلاف بسياري از نگرش ها و باورهاي نادرست و ذهنيت هاي غلط، از شخصيتي والا و برجسته برخوردار هستند و وجودشان همواره منبع خير و برکت و مهرباني است.
2-عروس خانم هاي خردمند بايد در انديشه ي زدودن نگرش هاي منفي، باورهاي نادرست و ذهنيت هاي ناروا نسبت به مقام و منزلت «مادرشوهري» در جامعه اسلامي ايران که اساس آن بر احياي متعالي ترين ارزش هاي انساني استوار است، باشند.
3-عروس خانم هاي با فضيلت که شخصيت ايشان آميزه اي از جمال و کمال، متانت و محبت، عفت و پاکدامني، استواري و صلابت است، همواره سعي مي کنند با تکريم شخصيت بزرگترها همچون مادرشوهر و پدرشوهر ارجمند، و با بهره گيري از زيبايي هاي اخلاقي و کاشتن بذر مهر و محبت، بوستان خانواده را با طراوت، شاداب و با معنويت نگه دارند.
4-عروس خانم هاي آگاه و موفق خوب مي داند که هر قدر نسبت به مادر همسر خود مهربان و صبور باشند، شخصيت او را مورد تأييد و تکريم واقعي قرار دهند و از سويداي دل، او را دوست بدارند، در واقع جاودانه ترين دوستي ها و محبت ها را در دل همسر خويش بارور مي کنند.
5-احترام به پدر و مادر و برادر و خواهر و خويشان همسر و تکريم شخصيت ايشان توسط عروس خانم از اصول مهم زندگي مشترک و نشانه ي حسن تدبير و کمال عروس خانواده است.

نقش آقا دامادها در ايجاد رابطه ي گرم و صميمي ميان مادرشوهرها و عروس خانمها

1-آقا دامادهاي فهيم و آگاه، بيشترين مسؤوليت را در تأليف قلوب، تنظيم حسن روابط، تعميم نيکي ها و مهرباني ها و تقويت پايه هاي استوار کانون پرنشاط خانواده بر عهده دارند.
2-آقا دامادها، حلقه ي اتصال و پيوند عاطفي و موجب نزديکي دل ها و مهرباني قلب ها در خانواده ها هستند.
3-آقا دامادها، با بلندنظري و حسن تدبير خود مي توانند زداينده ي آفت هاي فکري و آسيب هاي رفتاري و فزاينده ي مهرباني ها و محبت ها باشند.
4-آقا دامادهاي صالح و با فضيلت، هرگز از قدرداني و تمجيد از وجود گرامي همسر و اظهار محبت و دوستي نسبت به وي و نيز تعظيم و تکريم شخصيت پدر و مادر بزرگوار و ارجمند خويش غافل نمي شوند.
5-آقا دامادهاي مهربان، پس از ازدواج رابطه ي عاطفي خويش را با پدر و مادر خود و همسرشان بيشتر مي کنند و همواره مي کوشند محبت خود و همسرشان را به طور مستقيم و غيرمستقيم نثار آنان نمايند.
6-آقا داماد خردمند هرگز کوتاهي و غفلت هاي احتمالي همسر جوانش را به مادر خويش انتقال نمي دهد بلکه هميشه از مهر و محبت و گرمي و صميميت بين خود و همسرش سخن مي گويد.
7-آقا داماد فهيم هرگز اجازه نمي دهد که فرصتي فراهم شود تا جمعي زبان به غيبت گشوده، شخصيت همسرش و يا خانواده ي ايشان را مورد نقادي و تحقير قرار دهند.
8-آقا دامادهاي با منطق و آگاه همواره تلاش مي کنند دلهاي والدين خود و والدين همسرشان را نسبت به همديگر نزديک و نزديک تر سازند.و رابطه ي صميمي بين خود و همسرشان را حفظ کرده و همديگر را تشويق و ترغيب به ديدار محبت آميز والدين دو طرف مي نمايند.

وظايف خانواده ها و خويشاوندان نسبت به همديگر

بدون شک زندگي اجتماعي صرفاً در چهار ديواري خانه و حريم خانواده محصور نمي شود، بلکه روابط متقابل اجتماعي خانواده هاست که نظام اجتماعي را پي ريزي مي کند و به يقين شالوده ي جامعه ي سالم و متعالي نيز بر کانون خانواده هاي سالم و متعادل استوار است.
ارتباطات فاميل و خويشاوندي مناسب ترين بستر براي رشد اجتماعي و مطلوب ترين زمينه براي حمايت هاي عاطفي، مشاوره هاي خانوادگي، پشتيباني هاي اقتصادي، تقويت اعتماد به نفس، نشاط درون، آرامش روان و حتي راحتي خيال است.
يقيناً پيوند با نزديکان و ارتباط با خويشان در دايره ي «محبت، صداقت و صميميت، زندگي خانواده ها را پرنشاط و پررونق، مهارت هاي اجتماعي را غني و قدرت تفکر و تعقل را قوي مي کند و با فراهم ساختن آرامش روان و انبساط خاطر، سلامت جسم و طول عمر پربرکت را به ارمغان مي آورد.

اساسي ترين آفات و موانع ارتباطات خويشاوندي

اساسي ترين موانع برقراري و پايداري روابط عاطفي و پيوندهاي خويشاوندي و ارتباطات بايسته ي اجتماعي به طور اجمال عبارتند از:بدبيني ها، سوءظن ها، خودبيني ها، کژانديشي ها، خودمحوري ها، بدگويي ها، غيبت ها، دروغ ها، تهمت ها، افتراها، نيش زبان ها، ناسزاگويي ها، تحقيرها، تمسخر و استهزاي ديگران،
زبان تهديد و پرخاش، تکلّف هاي بي جا، ريا، خودنمايي، غرور بي جا، چشم و هم چشمي ها، حسادت، اسراف ها و ريخت و پاش ها و... .

اساس ارتباطات سالم خويشاوندي و استمرار آن

جان مايه و اساس روابط عاطفي خويشاوندي و استمرار آن به طور اجمال عبارتند از:
پيوندهاي ساده و بي تکلف، روابط صميمانه و صادقانه و ارتباطات سالم و سازنده که در بستري از محبت و صفا، صداقت و درستي، گذشت و ايثار و صبوري، قناعت و ساده زيستي و احسان صورت پذيرند که علاوه بر استمرار روابط سالم داراي آثار و برکات ارزشمند عاطفي، شناختي و اجتماعي بوده و موجب سلامت روان شادابي و طراوت درون، افزايش طول عمر انسان و... مي شوند.

پی‏نوشتها:

150-سوره بقره، آيه 187.

منبع:کتاب راهنماي خانواده
/خ